Hvað er lögmætur hugbúnaður ?

Mig langar aðeins að spá í hvað er lögmætur hugbúnaður. Ástæða þess að ég spái aðeins í þetta er að ég er tölvunarfræðinemi og þarf því að hafa mitt á hreinu. Í gegnum tíðina hef ég alltaf keypt þann hugbúnað sem ég nota, jafnvel þótt hann hafi aðeins verið mér til skemmtunar. Ég hef verið kallaður furðulegur af sumum fyrir vikið, sennilega vegna þess að ég er tilbúinn til að eyða tugum þúsunda í forrit.

En aftur að upprunalegu hugleiðingunni, hvað er löglegur hugbúnaður ?

Það má gera ráð fyrir því að þegar þú kaupir þér hugbúnað úti í búð (shrinkwrap), þá sé sá hugbúnaður löglegur. Þú innsetur hugbúnaðinn á eina vél og hugbúnaðurinn er ennþá löglegur. Séu fleiri vélar á heimilinu, þá fer yfirleitt eftir leyfissamningnum hvort það megi setja hugbúnaðinn inn á aðrar vélar. T.d. má aðeins setja háskólaútgáfuna af Office inn á eina vél, en heimilis og skólaútgáfuna má setja á þrjár vélar. Þá fer að vandast málið og gott að glugga í leyfissamninginn.

Hinsvegar verður málið svolítið skrýtið (og spurning um lögmæti þess - frá báðum hliðum séð) þegar þú færð þér nýja tölvu.

Gefum okkur eftirfarandi:
Þú kaupir tölvu og færð stýrikerfi með í kaupunum ( PC með Windows XP eða Vista, OEM útgáfu, eða Macintosh með Mac OS X ).
Þú átt tölvuna í einhvern tíma, en svo eyðileggst tölvan (á hátt sem tryggingar og ábyrgð ná ekki yfir, t.d. af völdum eldingar - annað eins hefur gerst, t.d. í Njarðvík fyrir nokkrum árum).
Þú kaupir þér því notaða vél, svipaðrar gerðar (en ekki alveg eins), en svo illa vill til að sá sem seldi þér vélina er búinn að týna stýrikerfadiskunum (og leyfismiðanum ef um er að ræða Windows) sem fylgdu vélinni.
Þú vilt því nota stýrikerfið sem þú ert þegar búinn að borga fyrir og fylgdi gömlu (en nú ónýtu) vélinni.
Samkvæmt framleiðanda stýrikerfisins þá máttu það ekki. Microsoft neitar þér (í Windows Vista alveg sérstaklega) um að færa það á milli véla á þeirri forsendu að þetta sé ekki sama vélin. Apple neitar þér ekki sérstaklega, þeir hindra það bara með því að tryggja að stýrikerfisdiskurinn ræsir aðeins á þeirri gerð véla sem hann fylgdi.

Ef við gerum smá samanburð - þú kaupir þér bíl. Þú átt bílinn í nokkurn tíma og lendir svo í árekstri og eyðileggur bílinn. - En, vélin er heil. Þú getur komist yfir annan bíl sem vélin passar (næstumþví eða alveg) í, og þekkir bifvélavirkja sem getur sett hana á sinn stað fyrir þig. Það myndi enginn heilvita maður reyna telja þér trú um að það væri ólöglegt. Þvert á móti, þetta þykir hinn eðlilegasti hlutur.

Hversvegna ætti það þá að vera ólöglegt að flytja hugbúnað (stýrikerfi, og allur annar hugbúnaður sem notar Windows Genuine Advantage (WGA) vörn) á milli véla ?

Það er vissulega vandamál þegar virðinguna fyrir hugverkinu vantar og fólk tekur sig til og afritar hugbúnað án þess að virða leyfissamninga og höfundarrétt. En hitt er líka vandamál þegar höfundar eru farnir að gefa sjálfum sér meiri rétt en efni standa til (þetta má glöggt sjá með rétthafasamtök tónlistarmanna og kvikmyndagerðamanna sem eru orðin ríki í ríkinu). Hvenær er maður sakaður um lögleysu á fölskum forsendum ?

Samtök eins og RIAA, MPAA, SMÁÍS, STEF og önnur rétthafasamtök tón- og myndiðnaðar og útgefendur hafa komist upp með það í meira en 100 ár (þau sem hafa verið við lýði svo lengi) að saka viðskiptavini sína um þjófnað og fella á þeim dóm áður en til viðskipta er einusinni stofnað (sjá: auglýsingar SMÁÍS á leigumyndböndum, skilaboð frá MPAA á erlendum leigumyndböndum og sölu-DVD, málsóknir RIAA á hendur börnum og látnu fólki í BNA og sköttun STEF á "upptökumiðlum").

En alveg þar til fyrir nokkrum árum þótti nóg í hugbúnaðariðnaðinum að vekja máls á því hvert vandamálið væri. Það voru ekki nema nokkur fyrirtæki á sem tóku á það ráð að læsa hugbúnaði. Flest fyrirtæki sem brugðu á það ráð komu úr stórtölvugeiranum þar sem slíkt hafði tíðkast nánast frá upphafi.

Í dag hinsvegar eru neytendur sekir, dæmdir og hengdir um leið og þeir ganga með nýja tölvu út úr búð. Verst er þetta kjósi fólk að kaupa sér tölvu með hugbúnaði frá Microsoft. Þar ertu orðinn sekur fundinn og dæmdur um leið og þú gerir tvær smávægilegar breytingar á vélinni þinni, t.d. að bæta við minni og stækka harða diskinn (miðað við Windows Vista, en þessar tvær breytingar duga til þess að gera stýrikerfið óvirkt. Skv. Microsoft telstu ekki lengur vera með sömu vél, og því þarftu að hringja til þeirra og biðja þér náðar).

Hjá Apple er eina dæmið sem ég veit um stýrikerfið sem fylgir tölvunni. Það færðu ekki að færa annað nema vélin sem það á að fara á sé eins (sömu tegundar OG sömu kynslóðar) og hafi því hvort eð er komið með sama stýrikerfi og fylgihugbúnaði. Önnur stýrikerfi, s.s. Linux, FreeBSD, Solaris ofl. eru svo mýkri á manninn og bjóða þér að innsetja stýrikerfið og annan hugbúnað á fleiri vélar - eins margar og þér þóknast - án þess að brjóta samninga, lög, eða að þú þurfir að greiða sérstaklega fyrir fríðindin.

Því stendur eftir spurningin - hvað er löglegur hugbúnaður.

Eða kannski frekar... hvaða hugbúnaðarfyrirtæki eru lögleg ?

Athugasemdir

[Sigrún Björk Ólafsdóttir (IP-tala skráð) 31.7.2007 kl. 10:24]

Mjög áhugaverð og góð grein Tosi. Me like it longtime.